Hoe je inclusief denkend toch mensen buiten kunt sluiten
Deze blog werd op 15 maart 2019 gepubliceerd op H|Nieuws, een site van De Haagse Hogeschool
Begin dit jaar overleed onze directe collega Alwine Lousberg. Haar plotselinge overlijden schokte ons en het duurde een week voordat ik mezelf weer een beetje bij elkaar had geraapt. Er kwam weinig uit m’n handen. Ik dacht (en voelde) heel veel na; dat wel. Maar nog steeds vind ik het heel onwerkelijk dat Alwine er nu niet meer is.
Waardering
Aan het einde van die bewogen week werd ik me er bewust van dat ik de dagen ervoor een rondje had gemaakt langs een (beperkt) aantal collega’s. Ik had hen verteld wat ik in hen waardeerde en pas achteraf besefte ik waarom ik dat deed.
Nooit verteld
Mijn eerste gedachte was dat ik dat bij Alwine nooit had gedaan. Ik herkende me in de woorden van het in memoriam: “we verliezen in haar… een bijzonder lief en aardig mens”. We hadden mooie gesprekken, maar ik vertelde haar nooit wat ik in haar waardeerde. Dat kwam best hard aan: dat je dat vandaag bij anderen alsnog kunt doen, maar dat ik dat bij Alwine nooit meer recht kan zetten.
Overslaan
Het duurde even voordat ik ruimte bood aan een tweede inzicht; misschien wel omdat het me te veel over mezelf vertelde. Maar uiteindelijke drong ook tot me door dat ik in dat rondje collega’s oversloeg. Ik vertelde niet tegen iedereen dat ik hem of haar waardeerde. In mijn waardering bleek ik minder inclusief te denken dan ik graag zou willen. Een week voor het overlijden van Alwine had ik in een blog nog geschreven dat ik me uitdrukkelijk wilde ontdoen van alle vormen van uitsluiting, maar blijkbaar is inclusief denken en voelen ingewikkelder dan ik graag zou willen.
Keerzijde
Op die manier gedacht lijkt het altijd te leiden tot het duivelse dilemma van de Joodse Vader in de film God on Trial (2008). Van zijn Duitse bewakers moest hij onderweg naar Auschwitz kiezen tussen twee zoons. Welke van de twee had hij het meeste lief? Omdat de keerzijde van insluiting ook hier uitsluiting impliceerde kon hij niet kiezen. Geef hem eens ongelijk.
Pragmatische inclusiviteit
Zo groot hoeft het misschien ook niet. Ongewild uitsluiten – omdat dat de onvermijdelijke keerzijde van insluiten is – is niet gelijk aan bewust uitstoten. Het mag pragmatischer. Ook onderwijsvisie en -kader van De Haagse houdt inclusiviteit kleiner waardoor de stip op de horizon haalbaar blijft. Met die pragmatische slag om de arm verdwijnt het dilemma en past het weer binnen de menselijke maat.
Rolmodel
Ik had respect voor de manier waarop Alwine inclusief leefde. Daarin was ze rolmodel voor mij. Voor studenten ben ik nog steeds zo’n rolmodel; of ik het wil of niet. Door op mijn manier inclusief te leven hoop ik eraan bij te dragen dat studenten ervaren hoe inclusief leven handen en voeten krijgt. Door niemand buiten te sluiten, hoop ik dat studenten en collega’s aan den lijve ervaren dat iedereen er op zijn eigen manier bij hoort; ook als dat niet vanzelf gaat.
Vorig bericht
Volgend bericht
Een paar dagen later antwoordde dezelfde collega:
Tenslotte was mijn antwoord daarop:
Dank voor het delen van deze ervaring en gedachten.
Mooi!
Complimenten voor deze bijdrage Karel J.!
R.I.P. Alwine
Karel,
Bedankt voor je bijdrage. Kun je iets meer vertellen over wat inclusief leven voor jou betekent? Ik heb wel een beeld bij bijvoorbeeld inclusief onderwijs, maar inclusief leven is voor mij nog een vaag begrip. bvd
Hoi Meggie,
Onderwijs en leven wil ik in mijn rol van docent niet los van elkaar zien. Onderwijs staat volgens mij ook niet op zichzelf. Studenten zien mij als rolmodel en als ik niet inclusief leef, maar wel inclusief onderwijs aanbiedt voelen zij de discrepantie tussen die twee. Dat zij mij als rolmodel zien betekent dat mijn gedrag daarbij leidend is.
Daarom probeer ik niet alleen inclusief onderwijs te ontwikkelen, maar probeer ik ook om in mijn eigen gedrag te laten zien hoe dat werkt (door bijv. gelijk te reageren op een man of vrouw die mij een vraag stelt; door bijv. bij het nakijken van een toets geen onderscheid te maken tussen de student die ik toevallig ken of juist niet; die ik wel of niet mag). Ik noem dat inclusief leven omdat ik dat probeer door te trekken in mijn hele leven.
Studenten voelen namelijk haarfijn aan of mijn gedrag authentiek is of niet. Ze prikken er doorheen als mijn gedrag voor de klas anders is dan dat ze mij in het ‘wild’ tegen zouden komen. Op straat of thuis ben ik net zo (on)vriendelijk als voor de klas. Het versterkt inclusief onderwijs als wij als docent doen wat we zeggen. Studenten snappen dan dat het niet zomaar een verhaaltje is en zijn bereid om dat inclusieve gedrag over te nemen.
Help ik je zo om een beeld te krijgen bij inclusief leven?
Karel J.
Karel dankjewel,
Dit is inderdaad verhelderend. In mijn woorden is inclusief dan dat iedereen erbij hoort en zichzelf mag zijn. Natuurlijk werkt dat het beste als je die overtuiging zowel in je gewone dagelijks leven hebt als in je onderwijs. Dat geldt voor mijzelf ook, het is voor mij een diepe overtuiging waarmee ik in het leven sta. Ik vraag me wel af, zou het wel mogelijk zijn, dat het je in je dagelijks leven niet zo boeit, maar dat je vanwege studiesucces of omdat het ‘er nou eenmaal bij hoort in het onderwijs’ inclusief onderwijs nastreeft?
Ha Meggie,
Ik weet niet of dat kan. Ik zou dat moeilijk vinden: om iets te doen omdat het hoort en niet omdat het past bij wie ik ben. Ik ben ook heel benieuwd hoe snel studenten door die buitenkant heen zouden prikken en hoe snel ik uit m’n rol zou vallen als het er echt op aan zou komen. Het kan vast, maar als inhoud belangrijker wordt dan authenticiteit komt geloofwaardigheid denk ik onder druk te staan.