Brief aan een complotdenkende vriend

Anne Applebaum – De schemering van de democratie

Inleiding

Recent reageerde Ronald onder mijn blog over het boek ‘De tirannie van verdienste’ van Michael Sandel. Omdat m’n reactie qua omvang een beetje uit de hand liep (ik moest maar eens een filmpje kijken van een uur) heb ik er een blog met ‘een brief aan mijn complotdenkende vriend’ van gemaakt.

Ha Ronald,

Omdat ik mezelf denk te kennen heb ik er geen moeite mee om te zeggen dat de mensheid vaak rot in elkaar steekt. Daar heb ik geen eenzijdige filmpjes voor nodig. Dan lees ik liever de veelzijdige Bijbel die het daar niet bij laat.

Een filmpje van een complotdenker

Het is overigens precies zoals je het verwoordt: “… kunnen ze zich geen voorstelling maken tot welke dingen de mens in staat is”. Want dat is exact het probleem dat ik heb met het filmpje (dat wordt gepresenteerd als een ‘documentaire’) dat ik op jouw aanraden heb bekeken. Tim Gielen zegt daarin dat hij feiten op een rij zet, maar hij verbindt ze op een suggestieve manier tot “een voorstelling van waar mensen toe in staat zouden kunnen zijn”.

Mijn uitgangspunten

Maar laat ik bij het begin beginnen, want ook daarin heb je gelijk: ik bekijk dit filmpje natuurlijk ook weer vanuit mijn bubble. Dat doe jij ook als je deze reactie leest. En dat is echt niet van vandaag. Bubbles zijn de nieuwe zuilen. En de zuilen waren weer de nieuwe… Ik denk dat het goed is dat ik twee belangrijke uitgangspunten in mijn bubble op een rij zet:

  • De rechtsstaat – We leven in een rechtsstaat, waarin iemands schuld pas bewezen is als een rechter heeft uitgesproken dat de aanklacht klopt. Worden daarbij geen fouten gemaakt? Ja zeker. Maar ik ken geen betere manier die jou en mij beschermt tegen valse beschuldigingen. Bovendien heeft het diepe wortels in het christendom (meer daarover kun je lezen in het eerste hoofdstuk van het boek ‘God en geweld’ van René Girard). Daar ben ik dankbaar voor.
  • Een bewezen theorie – Een theorie is pas bewezen als de onderliggende feiten samenhangen, als die feiten reproduceerbaar zijn en als noodzakelijke argumenten op basis van die feiten aantonen dat de conclusie klopt.

De uitgangspunten van Tim Gielen

Als ik probeer de bubble te doorgronden waarin jij jezelf lijkt te bewegen kijk ik naar het filmpje dat je me stuurde. Daarin onderken ik twee uitgangspunten die staan tegenover mijn uitgangspunten:

  • De terreur van de likes – Iemand is schuldig zodra een aanklacht wordt geuit waar mensen het mee eens zijn. Ik noem dat de terreur van de likes, omdat partijen als Facebook, Google etc. daar erg veel geld aan verdienen. Wantrouwen speelt in die beschuldigingen een heel belangrijke rol. Een voorbeeld daarvan zie ik in het filmpje in de ‘documentaire’ van Tim Gielen over Marc van Ranst. Dit is zo overduidelijk een deep fake (een leuk voorbeeld van zo’n deep fake kun je vinden op https://www.youtube.com/watch?v=IvY-Abd2FfM). Dit is een valse beschuldiging op basis van de natte droom van een complotdenker die zich heeft voorgesteld wat die Marc van Ranst op zo’n bijeenkomst gezegd zou kunnen hebben. Ik heb alleen maar een beetje geld en een paar foto’s van Mark Rutte nodig om aan te tonen dat Mark een oplichter is. Wat zou jij denken als jij zo’n filmpje van jezelf tegen zou komen met duizenden likes? Er is geen rechter die daar met zijn “onschuldig” nog invloed op kan hebben. Het leed is al geleden.
  • Suggestieve feiten en leugens – Een theorie is bewezen als die gebaseerd lijkt op suggestieve feiten die al associërend en insinuerend aan elkaar zijn geplakt en ook nog eens gedeeltelijk op bedrog gebaseerd blijken te zijn. Met dezelfde aanpak zou ik ‘aan kunnnen tonen’ dat Tim Gielen uiteindelijk een fooi van de Russische geheime dienst ontvangt, zodat de trollennetwerken in Europa en Amerika hun vergif in westerse samenlevingen verder kunnen verspreiden. Waarom dit voorbeeld? Omdat dit helemaal niet zo’n gekke theorie is die is gebaseerd op onderzoekswerk van Anne Applebaum die de bron van al dit vergif in Europa heeft onderzocht (echt de moeite waard: ‘De schemering van de democratie, Over de verlokkingen van een autoritair systeem’).

De menselijke rottigheid

Je zegt het zelf: de mens is tot een hoop rottigheid in staat. Dat zie en hoor ik in het filmpje van Tim Gielen. Met Cees Zweistra noem ik dat kwaadaardig (zie een interview met hem in Trouw op 25 september 2021). Tim Gielen zet feiten op een rij om een conclusie te rechtvaardigen (ook wel doeldenken genoemd; een vorm van redeneren waarbij het doel voorop staat; het doel wordt geacht de conclusie te legitimeren). Dat is een vorm van luie kritiek en het is een cirkelredenering die Tim Gielen nog verder vergiftigt door alles en iedereen (behalve zichzelf) in twijfel te trekken. Dat noem ik kwaadaardig, omdat het tornt aan het principe van onze rechtsstaat. Ik noem dat ook kwaadaardig, omdat het schadelijk is voor onze samenleving, waarin alles misschien nog wel rotter is dan Tim, jij en ik ons bij elkaar voor kunnen stellen. Maar zolang we in een rechtsstaat leven heb ik hoop dat er nog iets van terecht kan komen.

Doeldenken

Dan nog iets over de conclusie vanuit het doeldenken die Tim Gielen trekt. Als die conclusie nou hout zou snijden… Maar nee: helaas. Tim Gielen toont door zijn eindconclusie aan dat hij niet eens weet waar The Great Reset over gaat. Met zijn ‘Great Awakening’ wil hij dezelfde dingen bereiken die ‘The Great Reset’ ook wil bereiken. Je gelooft toch in de rottigheid van de mens? Eén van die rottigheden is wat J.P. Sartre beschreef in zijn ‘Tussen de raderen’ (een heel mooi toneelstuk): dat macht corrumpeert. Ik moet er niet aan denken dat mensen als Tim Gielen het in Nederland voor het zeggen krijgen om de doelen van ‘The Great Reset’ te bereiken. Ook Tim Gielen (of wie dan ook) zal worden vermalen door de corrumperende werking van macht.

Vriendschap

Ik heb je altijd goed kunnen verdragen, Ronald. En dat kan ik nog steeds. Maar ik heb besloten om voorlopig geen filmpjes meer te bekijken die jij aan me stuurt. Ze hebben toch steeds dezelfde structuur en zijn zo opgezet dat ze me zand in de ogen strooien. Ik begrijp dat jij dat niet zo ziet, maar vanuit mijn twee uitgangspunten hierboven kan ik niet anders dan concluderen dat Tim kwaadaardige onzin verspreidt. Daar wil ik me niet meer aan blootstellen. Ik wil ook niet dat mijn blog wordt gebruikt om dit geluid verder te verspreiden en/of te versterken (en heb daarom de link naar het filmpje uit je reactie verwijderd).

Mijn vragen

Ik zou het wel eens met je willen hebben over de volgende vragen:

  • Hoop – Hoe combineer je deze sterke focus op dergelijke filmpjes met de oproep van 1 Petrus 3 dat je mag getuigen van de hoop die in je is?
  • Vergeving – Hoe passen vergeving en een zo groot wantrouwen bij elkaar? Ik zal een toeslagenouder echt niet vragen om te vergeven (dat zou misbruik zijn), want ik bedoel het andersom (zoals de dichter J.L. Borges het in zijn gedicht ‘Christus aan het kruis’ verwoordde: “[Jezus] heeft ons een voortreffelijke beeldspraak nagelaten / en een leer van vergeving die het verleden ongedaan kan maken”). Zeg ik daarmee dat ik je wantrouwen onterecht vindt? Nee! Maar ik vraag me wel af hoe je dat blijvend kunt combineren met vergeving.
  • Kritisch denken – Hoe kun je als kritisch (weldenkend) mens geloven in een associërende theorie? Hoe doe je dat als feiten ook nog eens worden vervangen door door suggestieve open zinnen, halve waarheden en leugens? Ik begrijp dat niet. Ik kan daar echt niet bij en ben oprecht nieuwsgierig hoe je dat doet.

Zullen we er eens een wandeling aan wijden?

Karel J.

5 reacties to “Brief aan een complotdenkende vriend

  • Toevoeging: voor zover ik kan vinden is de video van van Ranst géén deepfake.
    https://vimeo.com/320913130

    Nogmaals: inhoudelijk abject maar wel in met de juiste context, zonder suggestief knipwerk.

  • Tim Gielen bestaat niet. Zijn personage in de “documentaire” is een robot. Zie het verschil met een wel echt mens. Zijn facebook-pagina toont geen enkele informatie en wazige suggestieve foto’s. Als je als Tim Gielen zo overtuigd bent van je gelijk laat dan je gezicht zien. Dus helemaal nep.

    • Karel J. van der Lelij
      2 jaargeleden

      Fake in het kwadraat dus. Dank je voor deze aanvulling, @marij van overbeek.

      • De video gekeken hebbend, vind ik het op z’n minst een knap stukje manipulatie.
        Simpel beginnen met het benoemen van zaken die inderdaad iedereen kan nagaan, waardoor je in de ‘je hebt gelijk’-modus komt. Dan door met onder meer een geknipt stukje van Ranst. Inderdaad schokkend wat hij zegt, al wordt dat net wat anders als je de hele opname ziet (als dat een fake is, wie heeft dan de echte opname? link?). Nog steeds een abjecte manier van communicatie bedrijven, maar ik schat in dat het overal op aarde op deze manier gaat. Het zegt in elk geval niets over het Corona vaccin zelf, al wordt die suggestie wel gewekt.
        Na dit stukje zijn mensen écht verontwaardigd en glijdt het slotstuk er lekker makkelijk in. Weinig mensen die nog opletten welke trucjes er worden uitgehaald. Met vage argumenten wordt het einde van de vrije wereld geschetst, met tot slot dé (extreem vage) oplossing. En ze leefden nog lang en gelukkig!

        Ik heb me nu een tijdje actief verdiept in deze ‘strijders voor een betere wereld’, en ben het gesprek met ze aangegaan. Tussen de waarheden door, zijn de leugens en halve waarheden die worden verspreid zijn talrijk, de schijnbewegingen lenig en zand voor in de ogen is er genoeg.

        Inmiddels weet ik weinig meer zeker, behalve wat ik zelf door onderzoek kan bevestigen. Echter, één ding weet ik wel heel zeker: Verhalen die bewezen moeten worden met een of meer (doortrapte) leugens zijn gelogen verhalen!

  • Brief aan een complotdenkende vriend…. Als je zo begint, hoe kan je dan ooit nog een evenwichtig artikel schrijven. Met verwijzing naar een artikel in Trouw waar de definitie van een complotdenker nog eens wordt uiteengezet. Maar ik herken mij helemaal niet in dat profiel, dus daar bega je in werkelijkheid een ongelofelijke uitglijder en dat weet je niet eens. Ik vraag mij wel af in welk kader ik de gebeurtenissen die we zien moeten plaatsen. Daarover zijn we nog helemaal niet aan toegekomen want je hebt mij al geframed. Misschien heb je wel hele goede argumenten die mij tot nadenken stemmen en waardoor ik bereid ben mijn gedachten bij te stellen. Maar ik zie geen van doorslaggevende relevante informatie in jouw antwoord. Gewoon een zoveelste mening.

    Je vindt van jezelf dat je kritisch en betrokken bent zoals je aangeeft in de header. En ben je dan vooral maatschappelijk of vriendschappelijk betrokken vraag ik mij dan af wanneer je wel tijd maakt om jouw journalistieke vaardigheden op dit podium te etaleren maar niet om door te praten met een vriend die de weg kwijt zou zijn. Maar goed, die uitnodiging ligt er nu en daar ga ik graag op in. Ik ben blij met het resultaat wat ik nu bereikt heb want ik had wel behoefte om hierover met je door te praten om te weten te komen hoe waar we in verhouding tot elkaar nu staan. En deze manier werkte.

    Tot snel, groet Ronald

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.