We cancelen wat af…

Deze blog wordt ook gepubliceerd op H|Nieuws, een site van De Haagse Hogeschool

Background photo created by benzoix – www.freepik.com

Rushdie en Rowling

Salman Rushdie en J.K. Rowling hebben lijfelijk en virtueel ervaren hoe een afrekencultuur werkt. Je schrijft een boek of maakt een opmerking en weg ben je. In het geval van Rushdie was dat letterlijk bedoeld; weg; dood; als het lag aan de fatwa die Ayatolla Khomeini over hem uitsprak. Bij Rowling gebeurde het weliswaar virtueel, maar zoals verschillende politici begin 2022 zeiden: woorden doen ertoe; en kunnen meer kapot maken dan je lief is.

Deze cancel culture bedreigt onze democratie; zeggen zij (samen met 151 anderen) in een open brief in Harper’s Magazine van 7 juli 2020. Een kleine vergissing kan genoeg zijn om je te cancelen; af te schrijven; te ontslaan; of buiten te sluiten. Een storm op social media steekt op en je bent er geweest; zeg maar.

Cancel culture

Maar wat is dat; een cancel culture? Op https://nl.wikipedia.org wordt het omschreven als

… een fenomeen waarbij bekende mensen worden geboycot nadat zij …in de publiciteit aan kritiek zijn blootgesteld. Dit gebeurt meestal na een storm van verontwaardiging op sociale media.

Dat is helemaal niet nieuw. Op https://en.wikipedia.org wordt het benoemd als een vorm van ostracisme; ook wel schervengericht genoemd. Dat gericht komt uit de Griekse cultuur van millennia geleden; om te machtige politici voor tien jaar uit te kunnen stoten. Je zou kunnen zeggen dat zo’n gericht de jaloezie van die tijd kanaliseerde en dat doet het vandaag nog steeds. Als het je interesseert zou je De zondebok van René Girard eens over moeten lezen.

Vandaag ontbreken echter de checks and balances die de Grieken wel hadden ingebouwd. Een cancel wordt uitgesproken buiten de grenzen van de rechtsstaat en slachtoffer en rechter staan machteloos tegenover deze vorm van sociaal geweld.

Dat is echt niet ver van je bed

Dat lijkt ver van je bed. Maar dat is het natuurlijk niet. Het gebeurt onder (voormalige) vrienden en ook De Haagse Hogeschool is een minisamenleving; waarin cancel culture net zo goed z’n kansen grijpt als daarbuiten. Er is immers altijd wel wát aan te merken op willekeurig welke student of docent. En het is verleidelijk om de fouten van één (mede-)student of docent breed uit te meten, zodat hij of zij er niet meer toe doet.

Ik schrik van studenten die hun feedback op het onderwijs niet met een docent durven te bespreken; omdat ze hebben ervaren dat dit negatieve gevolgen kan hebben voor de voortgang van hun kostbare studie. Docenten misbruiken in zo’n geval de ongelijkwaardigheid die inherent is aan hun relatie met studenten. En cancel blijkt voor de laatsten in dat geval in een klein hoekje te wachten op z’n kans.

Ik schrik ook van mezelf; als ik mijn oordeel over een student blijk te baseren op één gebeurtenis of eigenschap; en hen dreig af te schrijven. Ik schrik daarvan omdat zij mijn voorbeeld ook daarin zullen volgen; en op een dag mij af zullen schrijven. Ook voor mij als docent kan een cancel immers in een klein hoekje liggen?

Waar vind ik de uitgang in deze cancel culture?

Bovenstaande baseer ik mede op de wetmatigheden die gelden volgens de Roos van Leary. Maar met diezelfde roos kunnen we ontsnappen aan de benauwende wurggreep van afwijzing. Want niet alleen cancel kopieert zichzelf. Ook als jij écht samen met iemand door één deur wilt, blijkt dat voor de ander ruimte te scheppen voor respect. En die deur lijkt dan ineens breder te zijn dan je in eerste instantie dacht.

Kortom: als je cancel culture uit wilt stoten uit jouw omgeving, dan kan dat; door verantwoordelijkheid te nemen en door je respectvol, behulpzaam en dankbaar op te stellen. Want cancel beperkt leerruimte en respect versterkt de mogelijkheden om iedereen tot z’n eigen recht te laten komen.