God en de vermaledijde pandemie

Een ongelooflijke podcast

Een jaar geleden las ik God en de pandemie van Tom Wright. Daar werd ik blij van. Dat werd ik ook toen ik vorige week luisterde naar De Ongelooflijke Podcast (aflevering #68 met Beatrice de Graaf en Stefan Paas) waarin het gaat over The Great Reset, het vertrouwen in de overheid en over complottheorieën. Ds. Visser kwam nog voorbij (met natuurlijk de paar regels die door Thierry en Doutzen uit hun context werden getild om hun eigen gelijk te kunnen retweeten). Maar bij De Graaf en Paas geen poeha over allemaal gevaren en risico’s. Openbaringen gaat niet over nu of over de nabije toekomst, maar over het Romeinse Rijk. En natuurlijk zijn er parallellen te trekken vanuit dit Bijbelboek, maar vanuit de context en niet andersom. En tenslotte kun je nogal wat vragen stellen bij die nadruk op ons lichaam (waarover we natuurlijk zelf mogen beschikken om onszelf te kunnen ontwerpen); ons laatste houvast als we het zonder God moeten doen.

De verfoeide overheid

De Graaf stelt vast dat er historisch wel wat gebeurt vandaag. De tegenstelling die zichtbaar wordt in het vaccinatiedebat is niet eerder op die schaal vertoond. Het maakt zichtbaar dat er echt iets aan de hand is in de samenleving; dat veel verder gaat dan de vraag of je jezelf nu wel of niet moet laten vaccineren. Dat had Kim Putters in zijn Veenbrand (waar ik eind vorig jaar over blogde) al vastgesteld. Cancel Culture en Social Media voeden het wantrouwen in de overheid en versterken wat er natuurlijk ook echt aan de hand is (een toeslagenaffaire en een ellenlange formatie), maar of het nu echt zo dramatisch is met dat vertrouwen in de overheid? Op historische gronden durft De Graaf de stelling aan dat het na de vorming van het nieuwe kabinet zomaar weer beter kan worden; hoewel de oude gezichten (met name Rutte) er ook nog zitten.

Mijn mening over de overheid

Naar aanleiding van mijn lezing van Putters besloot ik overigens om me wat betreft (mijn mening over) de overheid (en alles wat nog verder van m’n bed is dan dat) wat voorzichtiger uit te gaan laten. Dat is natuurlijk ingegeven door de ondertussen staande wijsheid van Steven R. Covey. Als je effectief wilt zijn, beperk je jezelf tot datgene waar je invloed op hebt; te beginnen bij jezelf en daarna bij je directe omgeving. Het heeft er ook mee te maken dat het voor mij contraproductief werkt om vanuit machteloosheid en uit de heup allerlei meningen te geven over die overheid (of over bijv. The Great Reset). Mijn machteloosheid klinkt er altijd duidelijk in door het verwijdert me van de mensen die ik liefheb. Bovendien: veranderen kan ik het toch niet; dat Rutte daar nog steeds zit; in dat torentje. En tenslotte: wat weet ik nu helemaal van overheidsbeleid (een wijze relativering van Paas in bovenstaande podcast)? Ik ken alleen maar de halve waarheden en heb een dosis wantrouwen nodig om te durven zeggen dat ze corona in Den Haag moedwillig misbruiken voor hun eigen gewin en voordeel.

Wantrouwen

Dat brengt me eerst bij een ander boek: Praten met vreemden van Malcolm Gladwell (met als ondertitel Wat we moeten weten over de mensen die we niet kennen). Later en op een andere plek kom ik daar nog wel een keer op terug. Maar wat heb ik geleerd bij Gladwell? Dat het niet zo heel effectief is om te wantrouwen. Soms helpt het; als jij (als enige of als één van de weinigen) doorhebt dat (vul het zelf maar in)… en dat je nog gelijk blijkt te hebben ook. Soms helpt het, maar teveel wantrouwen keert zich uiteindelijk tegen jezelf, want als je eenmaal bent gaan vertrouwen op je wantrouwen, keert het zich tegen jezelf; omdat niets meer betrouwbaar is. Het is veel handiger – zegt Gladwell – om uit te gaan van vertrouwen en soms op je bek te gaan (omdat je er naast zat).

God en de pandemie

Tijdens het luisteren van De Ongelooflijke Podcast kwam ik na Gladwell toen al snel terecht bij God en de pandemie van Tom Wright (met als ondertitel Een theologische reflectie op het coronavirus en wat volgt). Het is alweer een tijdje geleden dat ik dit boekje las. Wright zou het eens zijn met De Graaf en Paas. De Bijbel – stelt hij – gaat in eerste instantie niet over ons, maar over het plan dat God in Jezus heeft met de wereld (pag. 45/46); Daarna komen wij pas in beeld. Buiten Jezus om is er geen verhaal; ook geen verhaal over de pandemie.

En daar stuiten we met Wright op een prachtige tekst uit Romeinen 8 (vanaf pag. 60). Vers 28 lijkt strijdig met bovenstaande (dat er buiten Jezus geen verhaal is): God laat alles meewerken ten goede voor degenen die Hem liefhebben. Gaat het dan toch om ons?

Nee, zegt Wright. In het Grieks staat daar het woord voor meewerken en je zou deze tekst dus veel beter kunnen vertalen als God die met ons samenwerkt (of ons inschakelt) om het goede te realiseren; niet voor degenen die Hem liefhebben, maar voor de hele wereld.

Wat nu?

Ik zei al dat ik had besloten om m’n mening over de overheid (en over wat nog verder van m’n bed staat dan dat) te temperen. Dat wilsbesluit heeft me geholpen. Ik hoef niet zo nodig meer een mening te hebben over Jan en alleman. En als die mening dan toch vanuit m’n emotie in gesprekken binnensluipt, merk ik dat ik die rationeel steeds beter kalt kann stellen.

Maar wat dan wel? Het is allereerst goed – stelt Wright – om het ongebreidelde vertrouwen dat de overheid het wel op zal lossen, los te laten. Dat doet de overheid niet meer; weliswaar vanuit een nare vorm van neoliberalisme, maar toch. Het moralistische vingertje (waar Balkenende mee begon en waar Rutte mee door is gegaan) gaat ons ook niet redden. In Nederland doen we namelijk niet wat anderen van ons willen.

Vanuit Romeinen 8 constateert Wright dat het goede door ons (dat is een samenwerking tussen God en mij) gerealiseerd mag worden en niet door een ander. En laat ik eerlijk zijn: daar heb ik m’n handen al meer dan vol aan.