Lord of the Flies – Religie bijna exit

Peter Brook – Lord of the Flies (1963)
Harry Hook - Lord of the Flies (1990)

Ik wil niet bagatelliseren dat een mens soms best z’n slechte kanten laat zien. En ik durf niet te onderschatten wat er kan gebeuren, als een mens maar grenzeloos z’n ding kan doen (mezelf daarbij inbegrepen, want ik leer nog bijna elke dag nieuwe en soms negatieve kanten van mezelf kennen die ik daarvoor niet voor mogelijk hield). En de geschiedenis heeft het gelijk wat dat betreft natuurlijk ook aan haar zijde. Toch waag ik het een paar kanttekeningen te plaatsen bij de twee films – het origineel en een remake – die dit thema verbeelden. Met dank aan Casimir die me wees op deze films.

Het boek van William Golding (Nobelprijs 1983), waarop beide films zijn gebaseerd schijnt als verplichte kost voor psychologen op hun lijst te staan. In de film Lord of the Flies (1963) van regisseur Peter Brook is onduidelijk hoe de groep jongens op een onbewoond eiland terechtgekomen zijn. Ze zijn er gewoon. Tenminste: Ralph en Piggy zijn er en pas later komen alle jongens bij elkaar en kiezen ze hun leider; Ralph. Dat is een wijze jongen voor zijn leeftijd, maar Piggy overtreft hem; alsof je naar een volwassene luistert; wat hij helemaal niet is! Langzaamaan en niet aanwijsbaar ontstaat er echter verwijdering tussen Ralph en Jack en splitst de groep zich in tweeën met beide kemphanen als leider van beide groepen. Ralph verliest de controle over alles en Piggy verzucht: “we hebben alles gedaan, zoals volwassenen het gedaan zouden hebben gedaan. Wat hebben we verkeerd gedaan?”.

Al snel lopen jongens over naar Jack en zijn ondertussen zichzelf beschilderende stam. Vooral  in de film van Brook worden ratio en religie sterk tegen elkaar uitgespeeld en merkwaardig genoeg blijkt de religieuze stam van Jack aantrekkelijker dan de rationele omgeving van Ralph en Piggy. Dat is natuurlijk niet de zichtbare reden, want de religieuzen jagen en eten vlees. Maar ze offeren voordat ze eten de kop van het geslachte varken aan het monster.

En met name dat monster maakt deze film tot een merkwaardig verhaal. De ene jongen die er niet in gelooft en op verkenning uitgaat (en ontdekt dat er inderdaad geen monster is; natuurlijk niet!) is de eerste dode in de film. Het gaat me in de film allemaal net te snel. Kinderen (en volwassenen) kunnen hard(vochtig) tegen elkaar zijn, maar tussen pesten en doden ligt toch – zou ik zeggen – wel een kloof. In de film is die kloof – vind ik – nogal ondiep en oppervlakkig uitgebeeld. Het gebeurt gewoon en ik begrijp er niets van!

Dat monster is mij bovendien te goedkoop in beeld gebracht en de koppeling tussen monster en moord is niet uitgediept. Dat lijkt me een gemiste kans, want het punt is natuurlijk wel dat als mensen in een crisis bij elkaar op zo’n eiland worden gezet (adolescent of niet) er dan een dynamiek ontstaat die onbeheersbaar kan worden. Misdadigers (zoals ze in het Duitsland van 1933 in een vergelijkbare situatie wel de macht grepen) kunnen zo’n proces onvoorspelbaar versnellen, maar Jack is hoogstens het tegendeel van het braafste jongetje van de klas. Ook het zondebokmechanisme – dat duidelijk aanwijsbaar is in de loop van de film – wordt niet sterk uitgewerkt; Ralph, Piggy en zijn clan zijn het ineens, maar het waarom en hoe blijven vaag.

Harry Hook – Lord of the Flies (1990)

Kortom: Brook had wat mij betreft meer van deze film kunnen maken. En ook Harry Hook maakt dat in zijn remake uit 1990 niet echt goed. Special effects maken zijn versie van Lord of the Flies niet beter en net als in de remake van Bad Lieutenant zijn monster en religie aardig naar de achtergrond verdrongen, want religie was toen nog niet zo in. Zou religie er in een remake vandaag wat dikker bovenop liggen dan in 1990 het geval kon zijn? Ik weet het niet, maar ik zou het als experiment best nog eens willen bekijken.

In zwart wit heb ik spannender films gezien. En beide films laten me bovendien achter met een beetje een ontevreden gevoel. Hoewel ik het leuk blijf vinden om origineel en remake van een film te bekijken (en liefst ook het boek waarop de film is gebaseerd te lezen) en naar de verschillen te zoeken, zou ik beide films niet aanraden. Ik heb betere films gezien.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.